Het reinigen van schilderijen
Ieder schilderij staat bloot aan vervuiling
Overal zijn zwervende stofdeeltjes in de lucht die zich graag
ergens op vasthechten. Een schilderij met een” geschiedenis” heeft
het soms zwaar te verduren gehad : roet, rook, nicotinedampen,
keukenvet, insectenuitwerpselen, vet, kaarsvet en ga zo maar door.
Het gewone stof geeft na jaren een soort grijssluier aan het schilderij.
Het feest van kleur, zoals door de schilder bedoeld is langzamerhand
verdwenen. Het schilderij wordt mat en saai. Maar het kan ook
erger. Veel van ons vuil is organisch en bij verhoogde luchtvochtigheid
kan het tot schimmelvorming leiden. Deze schimmelvorming kan de
vernis aantasten, of nog erger de verfdeeltjes zelf, zeker als
het vernis dun is of half vergaan, of, waar het soms helemaal
ontbreekt.
Vernis
Vernis kan enorm vergeeld zijn. Soms is het zelfs verworden tot
een vieze bruine laag, waaronder alle kleuren opgesloten liggen.
Soms ligt het in slordige vlokken op het schilderij. Het is dan
als het ware gekarameliseerd door intens zonlicht bijvoorbeeld.
Vernis kan ook ”geschilferd” zijn. Een totaal gebarsten oppervlak
waardoor het schilderij onleesbaar is geworden. Er kunnen ook
grote barsten in de vernis komen. En al dergelijke gevallen moet
de vernis verwijderd worden. Er zijn veel soorten vernis. Uiteraard
zijn er ook veel oplosmiddelen voor vernis. Er worden van te voren
altijd kleine proefjes genomen met welk oplosmiddel men gaat werken.
Bij het oplossen van de vernis moet men zich voortdurend bewust
zijn van de pigmenten die er onder deze beschermende laag liggen.
Donkere pigmenten zijn vaak veel zwakker dan pigmenten die vermengd
zijn met wit.
Bij zeer taaie vernis maakt men gebruik van compressen met oplosmiddel.
Soms wordt de scalpel gebruikt om de vernis te verwijderen.
Soms ontbreekt de vernis
Dat is altijd zeer schadelijk voor het schilderij want de vuildeeltjes,
zoals boven beschreven, kunnen zich nu direct aan de verflaag
hechten. Schimmelvorming kan ook veel sneller ontstaan en men
moet nu de pigmentdeeltjes zelf gaan schoonmaken. Omdat niet alle
pimenten even sterk zijn moet er dus per kleur Worden gewerkt.
Uiterste zorgvuldigheid is geboden.
Het vuil aan de achterzijde
Er is altijd veel vuil aan de achterzijde van een schilderij.
Dat komt doordat de meeste schilderijen niet vlak tegen de muur
hangen, maar licht voorovergebogen. Zo vangen ze alle rondzwevende
stofdeeltjes op. Vaak vind men aan de achterzijde, tussen spieraam
en doek, allerlei ”grof vuil”. Dennennaalden bijv. die in een
vochtige atmosfeer al gauw tot schimmelvorming kunnen leiden.
Maar ook steengruis, punaises, stukjes hout of gips enzovoort.
Als een schilderij tegen een koude, of vochtige buitenmuur hangt
kan er al snel schimmelvorming optreden. Geadviseerd wordt dan
ook om na reiniging en restauratie een extra beschermende laag
aan de achterzijde van het schilderij aan te brengen en het door
middel van kleine blokjes een zekere tussenruimte te geven naar
de muur toe. De luchtcirculatie kan dan veel beter zijn.
.
Dit schilderij hangt in Huys “De Pellicaan”. Het is een schoorsteenstuk
van Aart Schouwman, en stond eigelijk al gereed voor de vuilnis.
De voorzijde was beschadigd en de achterzijde was erg smerig.
Het had op zijn geëigende plaats veel roet en vuil verzameld.
Aarts Schouwman, de beroemde meester uit Dordrecht, heeft in de
17e eeuw, veel mooi werk afgeleverd in de huizen van de Middelburgse
notabelen.
Het is aan tebevelen om uw kostbare en/of dierbare schilderijen
met een zekere regelmaat te laten controleren. Zeker, wanneer
zij hangen op plaatsen met verhoogde luchtvochtigheid of op een
plek in het volle zonlicht. Dit kan een verwoestende uitwerking
op de vernis hebben.
